แผนผังดำเนินคดีอาญาระบบไต่สวนในศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบกลาง พร้อมด้วยกฎหมายเกี่ยวกับศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ

 

ขนาดของแผนผัง32 x 22 นิ้ว พิมพ์ 4 สี เคลือบลามิเนต

 

 

1.พ.ร.บ.จัดตั้งศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ พ.ศ.2559

2. พ.ร.บ.วิธีพิจารณาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ พ.ศ.2559

3. ข้อบังคับประธานศาลฎีกา ว่าด้วยวิธีการดำเนินคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ พ.ศ.2559

 

โดยนายสมภพ บัวยั่งยืน

ผู้พิพากษาหัวหน้าคณะฯ ในศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบกลาง

 

 

การพิจารณาคดีอาญาระบบไต่สวนในศาลชั้นต้นของศาลยุติธรรม เริ่มมาจากในปี ๒๕๕๔ มีการแก้ไขพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๘๙/๑ เกี่ยวกับการฟ้องคดีบุคคลตามมาตรา ๘๔ ต่อศาลที่มีเขตอำนาจตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ให้ศาลยึดรายงานและสำนวนคดีของคณะกรรมการ ป.ป.ช. เป็นหลักในการพิจารณาและใช้ระบบไต่สวน ต่อมาในปี ๒๕๕๖ มีการออกระเบียบที่ประชุมใหญ่ศาลฎีกาว่าด้วยการดำเนินกระบวนพิจารณาโดยใช้ระบบไต่สวนฯ พ.ศ.๒๕๕๖ มาใช้เป็นวิธีพิจารณาคดีอาญาระบบไต่สวนเรื่อยมา จนกระทั้งมีการตราพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ พ.ศ. ๒๕๕๙ พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ พ.ศ. ๒๕๕๙ และประธานศาลฎีกาโดยความเห็นชอบของที่ประชุมใหญ่ศาลฎีกาออกข้อบังคับของประธานศาลฎีกาว่าด้วยวิธีการดำเนินคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ พ.ศ. ๒๕๕๙ และมีพระราชกฤษฎีกาให้เปิดทำการศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบกลางตั้งแต่วันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๙ โดยการพิจารณาคดีมีพระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ พ. ศ. 2559 บัญญัติให้ใช้ระบบไต่สวน แม้พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ พ. ศ. 2559 จะมีเพียง ๕๓ มาตรา แต่หากพิจารณาให้ดีแล้ว แทบจะทุกมาตราเป็นการมุ่งบัญญัติเฉพาะเรื่องที่แตกต่างจากวิธีพิจารณาคดีอาญาเดิมทั้งสิ้น เช่น องค์คณะผู้พิพากษาจะมีบทบาทในการค้นหาความจริงมากขึ้น การสืบพยานกำหนดให้ศาลเป็นผู้ถามพยานเอง จากนั้นจึงให้คู่ความถามเพิ่มเติม โดยสามารถใช้คำถามนำได้ ไม่มีการซักถาม ถามค้านหรือถามติง การอุทธรณ์ที่จำเลยต้องแสดงตนขณะยื่น การริบทรัพย์สินที่แม้โจทก์ไม่ได้ขอศาลก็มีอำนาจริบได้ การริบทรัพย์ตามมูลค่า อายุความในการดำเนินคดีและได้ตัวจำเลยมาลงโทษที่ไม่นับระยะเวลาที่จำเลยหลบหนี การหลบหนีของจำเลยระหว่างได้รับการปล่อยตัวชั่วคราวจะต้องถูกลงโทษเพิ่มเติมอีกกระทงด้วย คำพิพากษาศาลอุทธรณ์เป็นที่สุดเว้นแต่จะได้รับอนุญาตให้ฎีกา เป็นต้น ส่วนที่ไม่ได้บัญญัติไว้ถูกโยงให้กลับไปใช้หลักวิธีพิจารณาเดิมๆที่มีบัญญัติไว้ใน ป. วิ. อาญา ป. วิ. แพ่ง และ พ.ร.บ. จัดตั้งศาลแขวงฯ เห็นได้ว่า วิธีพิจารณาคดีอาญาระบบไต่สวนดังกล่าวมานั้น เป็นเรื่องใหม่และเข้าใจค่อนข้างยากสำหรับคู่ความ ทนายความรวมทั้งนักศึกษาหรือนักกฎหมายอื่นที่กำลังศึกษาหรือเข้ามาเกี่ยวข้องกับคดีที่ต้องใช้วิธีพิจารณาคดีอาญาระบบไต่สวน สาเหตุส่วนหนึ่งมาจากความคุ้นเคยกับการพิจารณาคดีตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาและอีกส่วนหนึ่งน่าจะเป็นเพราะมีกฎหมายอื่นๆเข้ามาเกี่ยวข้องอีกหลายฉบับ อ่านกฎหมายแต่ละฉบับแล้วก็ยังไม่อาจมองเห็นภาพรวมหรือเค้าโครงการพิจารณาคดีได้อย่างครบถ้วน กรณีสำหรับคู่ความหรือทนายความที่ต้องดำเนินกระบวนพิจารณาโดยใช้วิธีพิจารณาคดีอาญาระบบไต่สวน ทั้งที่ยังไม่มีความเข้าใจเพียงพอ ย่อมอาจทำให้เสียโอกาสหรือไม่ได้ใช้สิทธิตามที่กฎหมายบัญญัติ อันอาจส่งผลเสียหายแก่คดีของตนได้

ผู้จัดทำมีโอกาสเข้ามาเกี่ยวข้องกับการพิจารณาคดีอาญาระบบไต่ส่วนเมื่อได้เข้ามาเป็นผู้พิพากษาหัวหน้าคณะในศาลอาญาในปี ๒๕๕๖ โดยครั้งนั้นได้รับมอบหมายให้เป็นเจ้าของสำนวนพิจารณาพิพากษาคดีอาญาเกี่ยวกับโครงการบ่อบำบัดน้ำเสีย (คลองด่าน) จังหวัดสมุทรปราการ ซึ่งขณะนั้นใช้ระบบไต่สวนตามระเบียบที่ประชุมใหญ่ศาลฎีกาฯ และเมื่อศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบเปิดทำการ ผู้จัดทำยังได้เข้ามาช่วยราชการในตำแหน่งผู้พิพากษาหัวหน้าคณะและมีโอกาสร่วมกับคณะผู้พิพากษาในศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบกลางท่านอื่นๆยกร่างแนวทางการปฏิบัติงานของศาล ทำให้ทราบเค้าโครงการดำเนินคดีอาญาระบบไต่สวนตามพระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ พ.ศ. 2559 และเห็นว่า การศึกษาทำความเข้าใจ หากได้เห็นภาพรวมหรือเค้าโครงการดำเนินคดีและการพิจารณาตั้งแต่เริ่มต้นจนจบ แล้วค่อยลงไปศึกษารายละเอียดเพิ่มเติมเป็นเรื่องๆ ไป จะทำให้สามารถทำความเข้าใจได้เร็วและดีกว่าการอ่านกฎหมายเรียงกันไปทีละฉบับ จึงจัดทำเอกสารชุดนี้ขึ้นมาซึ่งประกอบด้วย แผนผังดำเนินคดีอาญาระบบไต่สวนในศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบกลาง และกฎหมายเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ เพื่อใช้ดูประกอบด้วย

 

 

นายสมภพ บัวยั่งยืน

ผู้จัดทำ